بازگشت به احیای جشن امامت امام زمان(عج)

حجت‌الاسلام مصطفی صادقی، متخصص در تاریخ اسلام و تشیع، نویسنده کتاب‌های «شرح غم حسین»، «ترجمه مقتل خوارزمی»، «دولت‌مردان شیعه»، «تحلیل تاریخی نشانه‌های ظهور» است. کتابی دیگر با عنوان «پیامبر و یهود» از این نویسنده و محقق به چاپ رسیده که علت نگارش آن را برخوردهای پیامبر با یهود می‌داند. عنوان پایان‌نامه‌اش «کاشان در مسیر تشیع» و مربوط به قرن‌های اولیه تشیع است.
همشهری سهراب است! برای همین سعی کردیم نرم و آهسته به سراغش برویم. دفترش را در طبقه سوم پژوهشگاه پیدا کردیم و به گفت‌وگو نشستیم.
معمولاً رسم بر این بوده که نهم ربیع‌الاول را جشن بگیرند، ولی بعضی افراد به این بهانه کارهایی می‌کنند که در شأن شیعه نیست، با توجه به اینکه شما نویسنده مقاله‌ «رد قتل عمر در روز ۹ ربیع» هستید، برای بررسی این موضوع به سراغتان آمدیم. درباره این مقاله و انگیزه تدوین آن توضیح دهید، آیا مقاله را منتشر هم کردید؟
متأسفانه پیش از این به مناسبت نهم ربیع، در کاشان رفتارهایی از بعضی افراد سر می‌زد که علاوه بر ضربه زدن به بحث وحدت بین شیعه و سنی، در شأن شیعه هم نبود. جرقه اولیه این مقاله از یک تحقیق کلاسی شروع شد که با تشویق بعضی دوستان مصمم به پیگیری آن شدم.
انگیزه این تحقیق هم نگاه فرقه‌ای و نه تاریخی، به ماجرای قتل خلیفه دوم و مناسبت نهم ربیع بود. آن زمان بنا به دلایلی با چاپ چنین مطالبی موافقت نمی‌شد، شاید تعداد محدودی از آن به شکلی چاپ شده باشد.
پس از عنایت ویژه مقام معظم رهبری بر بحث وحدت و سخنرانی‌های آیت‌الله تسخیری، سیاست نظام بر حفظ وحدت و تقویت آن قرار گرفت. پس از آن، فضا برای نشر چنین مطالبی باز شد وگرنه سنتی‌ها نمی‌پذیرفتند؛ چرا که این بحث نزدیک به ۳۰۰ ـ ۴۰۰ سال (از صفویه به این طرف) جا افتاده بود و پذیرش آن مشکل بود.
چه نیازیست که آغاز امامت امام زمان(عج) را جشن بگیریم؟ اگر خوب است، چرا آغاز امامت بقیه ائمه(ع) را جشن نمی‌گیریم؟
امام زمان(عج) امام حاضر ماست، ما عصرِ ائمه دیگر را درک نکردیم، ولی ایشان حاضر است؛ از این رو هم ولادتش در نیمه شعبان، هم آغاز امامتش در نهم ربیع، برای ما اهمیت دارد و این جشن جزو همان روایت است که می¬فرماید: «شیعیان ما در ایام شادیِ ما شاد هستند».
برای اینکه جشن نهم ربیع به عنوان آغاز امامت امام زمان(عج) به صورت فراگیر برگزار شود چه باید کرد؟
درستش هم همین است؛ چرا که شهادت امام عسکری(ع) هشتم ربیع است و طبیعتاً بعد از شهادت ایشان، ولایت امام زمان آغاز می‌شود. این جشنی است که در بین شیعه بوده است و همین هم، منشاء نهم ربیع به عنوان قتل خلیفه دوم شده است؛ چرا که زمان مرگ خلیفه دوم را از ۲۶ ذیحجه تا اول محرم گفته‌اند، چون وقتی مجروح شد، بعد از دو سه روز از دنیا رفت.
شیعیان چون دیدند این واقعه مصادف با ابتدای محرم و صفر است؛ و اين دو ماه خیلی هم برایشان اهمیت دارد، این تاریخ را به فراموشی سپردند و بعد از محرم و صفر و بعد از شهادت امام عسکری(ع) این برنامه را گذاشته‌اند.
حالا چه بهتر که به خاطر وحدت و عدم ایجاد تنش برگردیم و بر امامت امام زمان(عج) تأکید کنیم، البته بحث تولی و تبری لازم است، اما اگر قرار باشد ما به روش غیر اصولی جشن بگیریم، آنها هم مقابله به مثل می‌کنند.
ما باید برگردیم به همان سنت قدیم؛ یعنی احیای جشن امامت امام زمان(عج)، دست اندرکاران مهدویت هم نظرشان بر این است و الآن هم در رسانه‌ها ترویج می‌شود. این کار بسیار راحت است و خیلی هزینه‌ نمی‌خواهد، چرا که زمینه آن فراهم است.
چه پیشنهادی برای دوستداران حضرت(عج) در این روز دارید؟
پیشنهاد می‌کنم زندگی حضرت، مهدویت و غیبت را مطالعه کنند. خرافات و مطالبی که این طرف و آن‌طرف گفته می‌شود و در کتب معتبر نیامده است را رها کنند. چه در این روز و چه در نیمه شعبان، باید به سمتی برویم که امام زمانمان را بشناسیم و بتوانیم به کسانی که حتی این اعتقاد را به تمسخر می‌گیرند پاسخ‌گو باشیم.
این اعتقاد را در خود قوی کنیم و شبهه‌ها را پاسخ دهیم. بهتر است در کنار برگزاری جشن‌، کتاب‌های معتبر درباره ائمه(ع) را بخوانیم. البته تبلیغات و شور و هیجان چه در عزاداری و چه در جشن لازم است، اما نباید فقط هیجان و شور باشد.
حدیثی در بین مردم درباره نهم ربیع شایع است که می‌گوید در این روز قلم از مسلمانان برداشته می‌شود (رُفِع القلم) و اعمال آنها نوشته نمی‌شود و شاید به همین بهانه است که بعضی افراد در این روز مرتکب برخی اعمال می‌شوند. درباره این حدیث توضیح دهید.
حدیث جعلی و دروغین رفع القلم خلاف شرع است، در جای خودش روایت شده است، هر چیزی که با قرآن مقایسه شود و مخالف آن باشد را به دیوار بکوبید.
یک وقتی حدیث رفع‌القلم را برای یکی از مراجع مطرح کردم و گفتم که سند هم دارد، ایشان فرمودند: احادیث بسیاری وجود دارد که برای آنها سند جعل کرده‌اند.
البته من سلسله سند این حدیث را هم از سه منظر بررسی کردم. ابتدا از لحاظ منبع، یعنی کتابی‌که حدیث در آن آمده، دوم از لحاظ سند و سلسله راویان، سوم از لحاظ محتوا. این حدیث نه در منابع معتبر آمده، نه راویان معتبری دارد و اکثر رجالش(كساني كه آن را نقل كرده اند) شناخته شده نیستند و نه محتوای درستی دارد؛ بنابراین، روایت نه تنها سندش ضعیف است، بلکه محتوای آن هم با قرآن سازگار نیست.
علاوه بر اینها خود حدیث هم ابهام دارد و معلوم نیست که درباره کیست؟ در این حدیث به اسم عمر بن خطاب تصریح نشده است؛ بلکه نام «ابوالخطاب» ‌آمده است که مجهول است. به خصوص که باید توجه داشت نام یکی از غاليان زمان امام صادق(ع)، ابوالخطاب بوده است.
برای نهم ربیع چه پیامی دارید؟
شیعه پس از سالیانی که بر او ظلم روا شده بود، وقتی به اوج رسید، به خاطر کینه‌ای که از دشمنان اهل‌بیت داشت، سعی کرد با این برنامه مخالفت خود را اعلام کند، ولی در دوره‌های بعد، حتی دشمنان مشترک مسلمانان برای اختلاف شیعه و سنی به این مراسم دامن زدند؛ حالا زمان آن است که به ترویج امامت امام زمان(عج)، البته به شکل صحیح، بازگردیم.